Performans
testleri
İlkokul süreçlerinde performans
kavramı ve işlevi, kondisyonel gelişimi ve düzeyi ifade eden bir kavram
olmaktan çok, kullanıldığı yere ve amaca göre değişen biçimde ağırlıklı olarak
“beceri”gelişim düzeyi ve verimliliği anlamında kullanılmalıdır.
Örneğin
genel olarak alışılmış bir davranış olarak biyomotor özelliklerin gelişim
düzeyi için performans deyimi kullanılırken, becerilerdeki artış performans
olarak değerlendirilmelidir. Bunun yanı sıra çocuktaki oyun içi davranış
özelliklerinde artış ya da sosyal becerilerdeki artış da yine performans olarak
değerlendirilmelidir.
Önemli olan ilkokul eğitiminin hangi
dönem ve evrelerinde hangi nitelikte bir performans beklentisi, gelişimi ve
bunun ölçülmesinden söz edildiğinin bilinmesidir. Oyun ve Fiziki Etkinlikler
derslerinde motor bir davranışın (örneğin isabetli atış ) kazanılma derecesi
yani, beceri düzeyi ile bir işi kabul edilebilir ölçüde yapılıp yapılmadığının ifadesi
anlamında kullanılması gereken performans, “performans testleri” olarak
isimlendirilen ölçme araçları ile kontrol edilebilir. Burada önemli olan sınıf
ve yaş düzeylerine göre eğitim amacına uygun içeriklerin doğru planlanmış
olması ve buna göre de uygun seçilmiş ve geliştirilmiş performans testlerinin
kullanılıyor olmasıdır.
Ürünün beceri düzeyi veya
yapılabilirlik düzeyi (top sektirerek yürüme, çeşitli mesafeler nesneleri
değişik biçimlerde taşıma, halinde isabetli nesne kontolü ve yönetimi v.b.) ölçülmesi
isteniyor ise söz konusu becerilerde aranan özellikleri tanımlamak (ölçüt
oluşturma) zorunluluğu vardır. Sürecin ölçülmesi isteniyorsa söz konusu
becerilerin işlem basamağı için ölçütler oluşturma gereği vardır. Genel sürecin
ölçülmesinde ise becerinin öğretim dönemi sonunda ne ölçüde değişerek gelişmiş
olduğunun değerlendirilebilmesi için ölçmeye ihtiyaç duyulabilir.
Görüldüğü gibi “motor testlere”
dayalı olarak gerçekleştirilen ölçmelerde ürün ya da süreç, becerilerin “yeterli
oranda” gerçekleştirilmesi ile ilgilidir. Performans testlerindeki yeterlilik
genel olarak bir becerinin yeterliliği anlamında planlanmalıdır. Bu zamana
karşı hızlı yapabilme, mesafe, hız, sayı veya hedef gibi somut ve ölçülebilir
ölçütler ile ilişkilendirilmiş becerileri kapsar. Oyun ve Fiziki Etkinlikler derslerinde
kullanılırlık oranı yüksektir.
Kondisyonel özellikler olarak
tanımlanan kuvvet, sürat ve dayanıklılık gibi özelliklerin yaş düzeyine uygun
olarak gelişip gelişmemiş olduğunun kontrol edilmesi de yine daha önce yapılmış
ve normlandırılmış çalışmalar ile kıyaslanarak gerçekleştirilebilir. Ancak
ilkokul düzeyi bunun için oldukça erken bir dönemdir.
İlkokul eğiti süreci özellikle ve
öncelikle algısal motor gelişim, koordinatif hareket becerileri başta olmak
üzere temel hareke becerileri ve oyun becerileri gelişimini amaçlayan bir
eğitim içeriğinden oluşmalıdır.
Biyomotor özelliklerin gelişimi
elbette fevkalade önemlidir. Ancak
biyomotor özelliklerin gelişimi, yarışma ve kazanmanın amaç olduğu ve bu amaca
yönelik olarak fark yaratma hedefine yönelik “kondisyonel gelişim” algısına ve
anlayışına dönüşmemelidir. Çünkü biyomotor özellikleri yaş gruplarının gelişim
düzeyine uygun olmayacak şekilde üst düzeye yükselterek performansa dönük
geliştirilmesi anlamına gelecek uygulamalar, çocukların ilkokul eğitim
önceliklerinden birisi olmadığı gibi, hem o anki süreç itibari ile hem de
ileriki süreçlerdeki spor yaşamı açısından biyolojik ve psiko-sosyal sağlık
riskleri oluşturacak yaklaşımlardır.
Bu bağlamda ilkokul eğitimindeki
performans testleri ve içerikleri, çocukların yaş düzeylerine uygun biyomotor
özelliklerin uygunluğunu, algısal motor gelişim düzeylerindeki verimi,
koordinatif hareket becerilerindeki verimi, temel hareket ve özelleşmiş hareket
becerilerindeki verimi, temel teknik becerilerdeki verim artışını yani gelişimi
ölçmelidir.
a)
Algısal
Motor Gelişim Kontrolleri
ü Renk Kartları ile Hareket Becerileri Kontrolü
Üç farklı renk kartları ile üç farklı
hareket ilişkilendirilir. Hangi kart gösterilirse o kartın ilişkilendirildiği
hareket anında yapılmalı ve geçişler için asla beklenmemelidir.
Kart sayısı ve kartlar ile kodlanan
hareket çeşitliliği bir üst dönemde ve evrelerde artırılmalıdır.
ü Sesler ile Hareket Becerileri Kontrolü
Farklı sesler farklı hareketler ile
kodlanır. Sese göre gereken kodlanmış hareketin gerçekleştirilmesi sağlanır.
ü Geometrik Şekiller ile Hareket Becerileri
Kontrolü
Farklı geometrik şekiller ile
yapılması istenen hareket çeşitleri eşleştirilerek kodlanır. Gösterilen her
geometrik şekilde o şekil ile kodlanmış hareketin gerçekleştirilmesi istenir.
ü İşaretler ile Hareket Becerileri Kontrolü
Hareketlerin belli işaretler ile
(örneğin el işaretleri, el ile sayı işaretleri gibi) eşleştirilerek gereken
hareketin en kısa sürede yapılmasının sağlanmasıdır.
ü Kavramlar ile Hareket Becerileri Kontrolü
Ön, arka, yan, alt, üst, sağ, sol,
sert, yumuşak, boş, dolu, siyah, beyaz, gibi akıla gelebilecek bütün kavramlar
ile hareket kodlamalarının yapılması esasına dayanır. Yaş grubu yükseldikçe
kavramların tersi hareke ilişkilendirmeleri yapılabilir. Örneğin, “ön”
kavramında çocuğun arkaya, “geri” kavramında da öne gideceğinin algılamasının
sağlanması gibi.
ü Zaman Farkındalığı ile Hareket Becerileri
Kontrolü
Zaman farkındalığı hem görsel hem de
zamanlama açısından önemli bir yeti alanı gelişimidir. Daha çok hareket eden
nesnelerin durumuna göre çocuğun hareket gerçekleşmesinin istenmesi pratiği ile
gerçekleştirilir. Sarkaç topların arasından geçme, sarkaç topların arasından
top sürerek geçme, belli aralıklar ile yukarıya kalkan ve aşağıya inen iplerin
altından ve üstünden geçme anını yakalama eğitimleri testleri akla gelmelidir.
ü Yan ve Yönsellik Farkındalığı ile Hareket
Becerileri Kontrolü
Bulunduğu noktada kendi bedenini ve
hareket halinde kendi durumunu sürekli tayin etme ve farkında olmayı sağlama,
bireysel alan farkındalığı sağlamayı amaçlayan bu eğitim ve bunlara ilişkin
testlere ilkokul dönemi açısından bakıldığında sürekli konum farkındalığı
gelişiminin en yoğun gerçekleştiği dönemde bulunulması açısından önemlidir.
Yan ve yön etkinliklerinde örneğin;
Çocuğa topsuz ve top ile olmak üzere yönergeler verilir ve çocuğun bu
yönergeler doğrultusunda belirlenmiş alanın içinde belirlenen bir noktada en
kısa sürede bulunması istenir. Bunun yanı sıra birçok davranışı yaptıktan sonra
belirlenen yerde bulunması önceden yönerge verilerek istenebilir. Diğer bir yan
ve yön farkındalığı uygulaması ve testi ise birbirinden çok farklı sınırlanmış
alanlar arasında geçiş sağlanarak en son bulunulan alanda istenilen yan ve
yönde bulunması istenebilir.
Bu tür testlerde zaman aralığı
vermeden devamın sağlanması çok önemlidir. Çünkü işitsel, görsel girdilerin
algılanması işlenmesi ve çıktıya dönüşmesi ile ilgili gelişim ve gelişim
testlerinin biricik amacı kısa zamanda doğru kararı vermenin sağlanmasını
geliştirmek ve ölçmektir. Bu ilerideki süreçte halk dilinde “oyun zekâsı”
olarak tanımlanan, oyunda yaratıcılık, oyunda program değiştirme, çok yönlülük
ve farklı koşullarda çabuk ve doğru hareket etmeyi kolaylaştıracak merkezi
işlem- sinir- kas iletişimi gelişimi demektir.
Testleri kurgularken değiştirmek,
geliştirmek mümkündür. En önemlisi bu tür testlerin ve eğitimlerin daha alt yaş
gruplarında daha yarar sağlayacağının bilinmesidir. Her yaş grubuna göre zorluk
derecesi arttırılmalı, söz konusu yaş grubu içinde de belli bir süreçten sonra
yine zorluk derecesi arttırılmalıdır.
Ölçme ve Değerlendirme: Bireysel ve
dar gruplar ile yapılabilir. Her hata kaydedilir. En az hata ölçüt olarak kabul
edilerek genel bir değerlendirme yapılabilir. Bu tür testler, her test
sonucunun değerlendirilmesinden daha çok süreç içinde testler arası
değerlendirmelerde olumlu bir değişimin varlığını ortaya koyması bakımından
daha önemlidir.
Algısal motor testlerde önde olan
çocukların motor beceriler konusunda olsun, oyun içindeki davranış çabukluğu ve
doğruluk düzeylerinde olsun daha önde olmaları beklendik bir durumdur. Bu
açıdan öğretmenler daha analizci bir gözlem yapabilirler.
Algısal Motor
Gelişim Kontrol Listesi Örneği
Okul:
Sınıf:
Öğretmen:
|
İsimler
Ölçütler
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
|
|
|
|
Yeterli
|
Geliştirilmeli
|
||||||||
|
Renk Kartları
Uyaranı İle İlgili Çabuk Hareket Çıktıları Kontrolü
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Farklı Sesler
İle İle İlgili Çabuk Hareket Çıktıları Kontrolü
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Geometrik
Şekiller İle İlgili Çabuk Hareket Çıktıları Kontrolü
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
İşaretler İle
İlgili Çabuk Hareket Çıktıları Kontrolü
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kavramlar İle
İlgili Çabuk Hareket Çıktıları Kontrolü
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zaman
Farkındalığı İle İlgili Çabuk Hareket Çıktıları Kontrolü
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yansallık ve
Yönsellik İle İlgili Çabuk Hareket Çıktıları Kontrolü
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b)
Biyomotor
Testler
Biyomotor testler ağırlıklı olarak
ilkokul sonrası süreçte kullanılması daha uygun olan ölçme araçlarıdır. İlkokul
eğitiminde ise ağırlıklı olarak fiziksel uygunluk bağlamında ele alınmaları ve
kullanılmaları daha sağlıklı bir yaklaşımdır. Bunun yanı sıra çocukların çok
küçük yaşlardan itibaren biyomotor özelliklerinin gelişiminde yaş düzeylerine
uygunluğunun değerlendirilmesi bağlamında yararları olabilecek ölçme
araçlarıdır.
Biyomotor testler çocukların ağırlıklı
olarak biyomotor temelli motorik özelliklerini kondisyonel gelişim açısından
belirlemeyi ve sonra da bu tür özellik geliştirici çalışmalara ağırlık verip
yine durum belirlemeyi amaçlayan ölçme araçları olmamalıdır.
ü Çift Ayak Uzun Atlama Testi
Çift ayak uzun atlama testinde en
önemli ayrıntı, atlama tekniğinin kavranmış olması ile ilgilidir. Öne yukarıya
sıçrama ve bu arada kolları çok iyi kullanabilme davranışına dikkat edilmeli,
testlerden çok önceleri bu tür teknik beceri çalışmaları yapılmalıdır. Çünkü
uzağa atlama potansiyeli olan bazı çocukların sadece atlama tekniği becerisi
nedeniyle olması gerektiği düşünülen mesafelere atlayamadıkları görülmektedir.
Yaş Mesafe
(cm)Değerlendirme
8-9 137-149cm. İyi
150 ve üstü Çok iyi
10-11 151-159 İyi
160 ve üstü Çok iyi
ü Üç Adım Atlama Testi
Başlangıç noktasından itibaren sağ
veya isteğe bağlı sol ayakla başlanan testte, hız almak için ayağın geriden öne
alınmaması gerekir. Her iki ayak da başlangıç çizgisindedir. Hız alma ayağının
hareketlenip öne ve en uzağa basması birinci adım, diğer ayağın öne ve en uzağa
basması ikinci adım, öne ve en uzağa çift ayak atlayış ve düşüş üçüncü adım
olarak gerçekleştirilir. Burada da çocukların bu atlama davranışını teknik
olarak becerebiliyor olmaları gerekir ki, en uzağa atlama potansiyelleri ortaya
çıkabilsin.
(Aşağıda 1985 yılında Grosser ve
arkadaşlarınca yapılan Weineck (1992) tarafından aktarılan yaş gruplarına özgü
üç adım atlama değerleri görülmektedir).
Yaş Mesafe (m)
8 3.30 (+ - 0.62)
9 3.80 (+ - 0.64)
10 4.18 (+ - 0.65)
11 4.52 (+ - 0.62)
ü Dikey Sıçrama Testi
Dikey sıçrama verimi ve sürecinin
izlenebilmesi birçok ölçme tekniği ile gerçekleştirilen bir testtir. Burada
çocuğun yerden yukarıya doğru yükselebildiği mesafenin nesnel ölçülebilmesi
ölçme sonucunun en önemli veri koşuludur. Aşağıdaki ölçüler en klasik dikey
sıçrama testidir. Tebeşir ile işaretleme yapıldığı için de tebeşir testi diye
adlandırılır. Nesnel bir sıçrama verimi almak kolay değildir. Bu konuda
Abalakow ve Bosco testleri daha güvenilir dikey sıçrama testleridir.
Yaş Mesafe (cm)
8 22.3 (+ - 5.0)
9 24.9 (+ - 5.0)
10 27.6 (+ - 5.8)
11 29.4 (+ - 5.7)
ü 5m., 10m., 20m., 30m. Sürat Testi
Fotosel hassasiyeti ile gerçekleşen
değişik mesafelerdeki sürat testinde çocuklar başlama çizgisine 1 m. geriden
başlayarak koşarlar. Başlama kendi isteği ile de, komut ile de olabilir. Koşu
anında koşu süratinin kesilmemesi açısından daha önceden ön bilgilendirmeler ve
hatta ön çalışmalar/deneyimlerin yapılmış olması nesnellik açısından önemlidir.
30 metrelik parkur daha uzun tutulur. Parkurdaki 5m., 10m., 20m. ve 30
metrelerdeki dereceler kronometre ile (aslında ideali fotoselli ölçüm
araçlarıyla) kaydedilir.
5
m. Sürat Testi
Yaş Zaman (sn.)Değerlendirme
8-9
1.23-1.18 İyi
1.17 – altı Çok
iyi
10-11
1.17-1.11 İyi
1.10 altı Çok
iyi
10
m. Sürat Testi
Yaş Zaman (sn.)Değerlendirme
8-9
2.21-2.16 İyi
2.15 altı Çok
iyi
10-11
2.07-2.04 İyi
2.03 altı Çok
iyi
20
m. Sürat Testi
Yaş Zaman (sn.)Değerlendirme
8-9
3.94-3.86 İyi
3.85 altı Çok
iyi
10-11
3.69-3.66 İyi
3.65 altı Çok
iyi
30m.
Sürat Testi
Yaş Zaman (sn.)Değerlendirme
8-9
5.69-5.51 İyi
5.50 altı Çok
iyi
10-11
5.29-5.21 İyi
5.20 altı Çok
iyi
ü Küçük Ağırlık Topunu Uzağa Fırlatma Testi
Başlangıç noktasından dizlerin
üzerindeki pozisyondan, taç atışı yapar gibi çift el ile geriden ve baş
üzerinden en uzağa doğru 1kg ağırlığındaki fırlatma topunun atılması şeklinde
gerçekleştirilir.
Fırlatma
Testi
Yaş Mesafe(cm.) Değerlendirme
8-9
321-349 İyi
350 üstü Çok iyi
10-11
431-469 İyi
470 üstü Çok iyi
ü Kendi Ağırlığını Taşıma (Tırmanma) Kontrolü
Bazı performans testlerinin geçerliği
ve güvenirliği yapılmamış olması, ya da üzerinde değerlendirme yapılmak istenen
bir özelliğin ölçülmesi bir öğretmenin yararlı gördüğü bir uygulamayı kendi
grubundaki durumu saptaması için ve gelişmeyi izlemesi için kullanmasına engel
değildir. Bu tür testler ile bilimsel bir çalışma yapılamaz. Ancak eğitimci
öğretmenin kuvvet biyomotor özelliğine ilişkin çocuğun kendi vücudunun bütününü
çok rahat bir biçimde taşıyabilmesini kontrol etmek amacıyla “tırmanma testi”
kullanması ve bu testin değerlendirmesinde de grubun verilerini çan eğrisine
tabi tutması ve ortalama değer üzerimden hareket etmesi anlaşılabilir bir
durumdur. Ancak alan bilgisi bu konuda çok önemlidir. Örneğin kuvvet biyomotor
özelliğini kontrol için “ipte tırmanma” gibi bir uygulamayı tercih etmek demek,
çocuğun kendi vücut ağırlığını taşıması demek olmadığı bilmemek demektir.
Kendi vücut ağırlığını tırmanarak
taşıma testi uygulamasında, çocukların tüm beden bölümlerini etkili biçimde
işin içine sokarak belli bir eğimde ya da ahşap parmaklıklarda rahat ve güvenli
bir şekilde taşıyıp taşıyamadıklarına bakılabilir. El, kol, ön ve arka gövde,
bacaklar gibi vücudun neredeyse tamamını etkili kullanmayı gerektiren
tırmanmalar ilkokul eğitimlerinde yeterli bir kuvvet varlığı ve gelişimini test
eden uygulamalar olarak kullanılabilir. Burada ortalama mesafeyi, ortalama tırmanma
açısını ya da hıza ve tekrara dayalı ortalama değerlere ulaşmak değerlendirme
yapabilmek için oldukça önemlidir. Bunun için söz konusu yaş grubu için bir
çocuğun belirlenen işi yapması bir gösterge olabilir ancak birden fazla çocuğun
ölçüt olarak belirlenen işi ya da davranışı yapabiliyor olması daha sağlıklı
bir değerlendirme ölçütü oluşturma anlamına gelir.
Tırmanma
Kontrol Listesi Örneği
Okul:
Sınıf:
Öğretmen
|
İsimler
Ölçütler
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
|
|
|
|
Sorunsuz
|
Özel Test
Gerekir
|
||||||||
|
Giderek Artan
Açılardaki Eğimli Düzlemlerde Tırmanma Rahatlığı ve Akıcılığı
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ahşap
Parmaklıklarda Tırmanma Rahatlığı ve Akıcılığı
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
İp Merdivene
Tırmanabilme
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ü Etkinlik ve Oyun Sürati Kontrolleri
Daha önce sözü edilen gözlem formları,
gelişimsel kontrol listeleri ve gelişimsel derecelendirme formları ve
benzerlerinin kullanılmasıyla çocukların oyunun ve etkinliğin gereği sürate
ilişkin davranışları kayıt altına alınabilir. Tam anlamıyla biyomotor bir test
olmasa da, oyun ve etkinliklerdeki sürat değişiminin gözlemlenip kayıt altına
alınması bir tür performans testidir. Oyunun oynanma hızı ile oyun içindeki
oyunun gereği bireysel sürat davranışları ayrı ayrı gözlemlenmeli ve kayıt
altına alınmalıdır.
Etkinlik ve Oyunlarda Sürat Kontrol Listesi Örneği
Okul:
Sınıf:
Öğretmen:
|
İsimler
Ölçütler
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
|
|
|
|
Yeterli
|
Geliştirilmeli
|
||||||||
|
Oyun ve
etkinliklerde düz sürat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Oyun ve
etkinliklerde reaksiyon sürati
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Oyun ve
etkinliklerde asimetrik sürat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Oyun ve
etkinliklerde sürdürülebilir sürat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Oyun ve
etkinliklerde sürat li olma isteği
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ü Etkinlik ve Oyun Kuvveti Kontrolleri
Aynı şekilde buradaki test dolaylı bir
gözleme dayanmakta ve çocukların oyun içinde birbirleri ile olan temas
durumları anı ve hemen sonrası denge ve dengesizlikleri ile topu istenilen
mesafelere atıp atamayışları gözlem formlarına kaydedilerek etkinlik içindeki
kuvvet yeterlilikleri ile ilgili değerlendirmeler yapılmasına olanak sağlar.
Etkinlik
ve Oyunda Kuvvet Kontrol Listesi Örneği
Okul:
Sınıf:
|
İsimler
Ölçütler
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
|
|
|
|
Yeterli
|
Özel Test
Gerekir
|
||||||||
|
Oyun ve etkinliklerde hızlanma, ivmelenme durumu
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tek ve çift ayak sıçrama gerektiren durumlarda rakhatlık
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
İkili vücut teması gereken durumlarda dengesini koruyabilme
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tırmanmalarda rahatlık ve akıcılık
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sallanmalarda bekleyebilme
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Alt ekstremiteler bükülü bekleyebilme
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Değişik açılarda eğik ve sabitlenmiş pozisyonlarda bekleyebilme
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ü Etkinlik ve Oyun Dayanıklılığı Kontrolleri
Çocukların ve gençlerin etkinlik
süreleri ve giderek artan oyun ve müsabaka sürelerindeki davranış
devamlılıkları ve sürdürülebilir davranışları ile devamlılık göstermeyen ve
sürdürülemez davranışlar gözlemlenerek etkinlik, oyun ve müsabaka dayanıklılığı
ile ilgili bireysel durum değerlendirmeleri yapmak olasıdır.
